Ezel Akay’ın Hacivat ve Karagöz neden öldürüldü isimli filminde şöyle bir sahne geçmekte: https://youtu.be/uaSRvPfdv9Q

Bu sahnede bahsi gecen Eredna, sanırım aşağıda bahsi gecen Eredna.

Sayın Ord. Prof. İsmail Hakkı UZUNÇARŞILI’nın OSMANLI TARİHİ 1. Cilt kitabından:

  • Demirtaş’tan sonra Anadolu’da Ilhanîler namına vali olarak Eredna isminde bir emîr kaldı. Bu, durum icabı beyliklere karşı bir harekette bulunmayarak dahilî idareyi düzeltti ve adaleti ile halkı memnun bıraktı.

highlight @ loc. 986-988

  • 1335’de ilhan hükümdarı Ebu Said Bahadır Han’ın evlâd bırakmadan vefatı üzerine Hulâgû evlâtları birbirleriyle saltanat mücadelesi yaparlarken Eredna Anadolu’da sessizce bir hükümet kurmağa çalıştı ve tehlikelere karşı bazan Memlûk sultanının yardımını bile istedi ve nihayet merkezi Sivas olmak üzere bir devlet kurmağa muvaffak oldu. Demirtaş, Emir Çoban’m oğullarından birisidir. Ebu Said Bahadır Han zamanında Anadolu valiliğine tâyin edilerek buradaki karışıklıkları ortadan kaldırmağa muvaffak olmuş, fakat daha sonra yani 1322’de vali bulunurken hükümdarlığını ilân ile îlhanilerle rabıtasını kesmek istemiş ve bu hususta Memlûk Sultanı ile de nıünasebata girişmişti. Demirtaş’ın bu hareketi, îlhanilerin beğlerbeğisi olan babası Emir Çoban’ı müşkil duruma sokmuş ve Çoban hemen büyük bir kuvvetin basma geçerek Anadolu’ya gelmiş ve oğlunun etrafındaki beyleri kendisine celbederek Demirtaş’ı sarsmış ve babasına karşı ordusiyle gelmiş olan Demirtaş’i yakalayarak Tebriz’e getirmiştir. Ebu Said Bahadır Han, bu âsi valisini babasının hatırına riayet ederek—zaten başka türlü hareket edemezdi— affedip tekrar Anadolu valiliğine yollamış o da bundan sonra Ilhanîler lehine Anadolu’da tam bir istikrar temin eylemek için faaliyete geçmişti. Demirtaş Anadolu’ya dönünce serbest idareye alışmış olan Anadolu beylerini ortadan kaldırmağa teşebbüs etti.

highlight @ loc. 988-998

  • Demirtaş … Eşrefoğlu Süleyman ve Hamidoğlu Feleküddin Dündar Beyleri öldürüp memleketlerini ilhak etti. Kendisi Denizli’yi muhasara ettiği sırada emirlerinden Eredna Beyi de Afyon Karahisarın muhasarasına göndermişti. İşte bu sırada kardeşi Dımışk Hoca’mn edepsizliklerinden bıkmış olan Ebu Said’in, onu öldürttüğünü haber alınca neticenin kendi basma da geleceğini düşünerek muhasaralardan vazgeçip Sivas’a geldi. Burada babasından bir haber almak istedi; babasının Ebu Said’e mağlup olarak nihayet yakalanıp katlini duyması üzerine Mısır’a kaçtı ve Anadolu’yu Emir Eredna’ya bıraktı (727 Zilhicce/ 1327 Ekim). Ebu Said Bahadır Han Anadolu valiliğini büyük Şeyh Hasan’a verdi ve o da buranın idaresini kendi tarafından vekil olarak Eredna’ya bıraktı. Mısır’a kaçan Demirtaş, Ebu Said’in müracaatı ve ricası üzerine Kahire’de katledildi (1328). Demirtaş’ın oğullarından Küçük Şeyh Hasan, Ebu Said’in vefatından sonraki saltanat kavgaları arasında mühim rol oynamış Azerbaycan taraflarını idaresi altına almıştır. Kardeşi Eşref de burada hükümdarlık etmiştir. Demirtaş, Mısır’a kaçarken Eredna’yı Anadolu’da bırakmış veyahut Eredna, Demirtaş’ın yanından kaçarak anınla birlikte Mısır’a gitmemişti.

highlight @ loc. 998-1008

  • Eredna aslen Uygur Türklerinden olup iki kardeş de ilhanilerin ordusunda birer kumandan bulunuyorlardı. Demirtaş’tan sonra Anadolu valiliği Ebu Said Bahadır Han tarafından 1328’de akrabasından olan Büyük Şeyh Hasan’a verilmişti. Bu, bizzat idareyi ele almayarak oraya sadakatine îtimad ettiği Eredna’yı vekil yapmış ve daha sonra Ebu Said’in vefatını müteakip saltanat mücadeleleri arasında Şeyh Hasan Irak’ta hükümdarların tâyin ve hal’leriyle uğraşarak karşısına çıkan rakip hükümdarlarla mücadele ettiğinden dolayı Anadolu işleri tamamen Eredna’nın eline kalmış, fakat bu, mücadelelere fîlen iştirak, etmemekle beraber Büyük Şeyh Hasan’a bağlı kalmıştı. Müdebbir ve siyasî bir şahsiyet olan Emir Eredna devam eden hâdiseleri büyük bir maharetle idare ederek kendisini tehlikeli maceralara atmamıştır. Büyük Şeyh Hasan’ı mağlup ederek Azerbaycan’ı alan Demirtaş’ın oğlu Küçük Şeyh Hasan, Emir Eredna’ya kendisine tâbi olmasını teklif etmiş, fakat red cevabı almıştı.

highlight @ loc. 1019-1026

  • Bunun üzerine Küçük Şeyh, beraberinde ilhanlı hükümdarı îlân ettiği Süleyman Şah ile beraber Eredna üzerine gelmiş ise de Eredna bunları Kerenbük mevkiinde mağlup ettiğinden Anadolu’da nüfuzu artmış (1343) ve bundan istifade ederek Alâüddin Eredna ismiyle hükümdarlığını îlân edip para kestirmiştir. Eredna, âdilâne idaresiyle Moğol tahakkümünden, adalet ve asayişsizlikten bıkmış olan halkın muhabbet ve hürmetini kazanmıştır. Sivas ve Kayseri ve Niğde, Aksaray, Ankara, Tokat, Amasya, Şebin Karahisar, Erzincan ve havalisine sahip olan Emir Eredna 1352’de vefat etmiştir. Kendisi âlim bir zat olup arapçayı fesahatle konuştuğunu kendisiyle görüşmüş olan seyyah Ibn-i Battuta yazar. Adaletindendolayı halk kendisine Köse Peygamber derlermiş. Eredna’nın ölümünden sonra yerine oğlu Mehmed Bey geçmiştir. Bu kendisine karşı muhalefet eden bir emirini Memlûk kuvvetkerinin yardımiyle bertaraf ederek öldürmüş ve diğer emirler de Mehmed Bey’i katletmişler ve yerine oğlu Ali Bey’i hükümdar yapmışlardır (1365). Sefih bir genç olan Ali Bey, ümera arasındaki rekabetten kurtulamamış, bazı valileri kendisine muhalefet etmişlerdir. Ali Bey kendisini tanımayan Amasya emiri Haci Şadgeldi Paşa üzerine bir sefer açmış ise de bu sefer esnasında Amasya civarında vefat etmiş ve devlet işlerini eline almış olan Kadı Burhaneddin Ahmed tarafından küçük yaşta olan Mehmed Bey ismindeki oğlu hükümdar olmuştur (1380). Bir az sonra Kadı Burhaneddin bu çocuğu hal’ederek kendisini hükümdar ilân eylemiştir (783 H. / 1381 M).

highlight @ loc. 1026-1037